Semavi kitaplar arasında orijinalliğini koruyan tek kaynak olması hasebiyle Kur’an, tarihin her döneminde farklı açılardan inceleme konusu yapılmıştır. Müslüman bilginler bir yandan onun yüce mesajını insanlara ulaştıracak çalışmalar yaparken diğer yandan lafız olarak tespitini ve sonrakilere aktarılış biçimini ele alan eserler telif etmişlerdir. Bununla da yetinmeyip, Mushafları yazı, sistematik ve estetik açıdan zirveye taşımışlardır. Zira Müslümanlar için en önemli dini değerler olan Mushaflar, ilk dönemden başlamak üzere hem yazı hem de estetik açıdan sürekli gelişme kaydetmiştir. Kur’an’ın kolay ve doğru okunması için bir yandan yazım kuralları geliştirilirken, diğer yandan da sanatsal açıdan insanların gözüne ve gönlüne hitap eden yönleri en güzel motiflerle ortaya konmuştur. İslam medeniyetinde Mushaflara duyulan sevgi ve saygı, yazıyı en büyük sanat dalı haline getirdiği gibi bu çerçevede tezhip, ciltçilik, ahşap vd. gibi birçok sanat dalının da ortaya çıkmasını sağlamıştır. Böylece Mushaflar, güzel sanatlara ait estetik anlayışın ve tavırların da ilk ve en önemli modelini oluşturmuştur.

 

İÇİNDEKİLER

 

KISALTMALAR

ÖN SÖZ

 

GİRİŞ

 

A. KUR’AN ÖNCESİ KİTAB-I MUKADDES TARİHİ

1. Tevrat ve Tarihi

2. İncil ve Tarihi

 

B. KUR’AN ÖNCESİ SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜR

1. Sözlü Kültür: Mahiyeti ve Özellikleri

2. Yazılı Kültür: Mahiyeti ve Özellikleri

3. Yazılı Kültür ve Araplar

a) Araplarda Yazının Tarihsel Süreci: Ortaya Çıkışı ve Gelişmesi

b) Arapların Yazıya Karşı Tutumları

c) Yazı Malzemeleri

 

 

BİRİNCİ BÖLÜM

 

KUR’AN’IN İNDİRİLİŞİ

 

A. VAHİY KAVRAMI: GENEL BİR BAKIŞ

1. Vahyin Tanımı

2. Vahyin Mahiyeti

3. Vahyin Anlaşılabilirliği

 

B. KUR’AN VAHYİ

1. Kur’an’ın Tanımı ve Diğer İsimleri

2. Kur’an Vahyinin Kaynağı

3. Kur’an Vahyinin Hz. Peygambere İndirilişi

a) Vahyin Başlangıcı

b) Vahyin Belirtileri

4. Kur’an Vahyinin Geliş Şekilleri

 

 

İKİNCİ BÖLÜM

 

KUR’AN VAHYİNİN OKUNMA BİÇİMLERİ ve KAYNAĞI

 

A. YEDİ HARF OLGUSU

1. Yedi Harf: İlgili Rivayetler ve Tarihsel Çerçeve

2. Kavramsal Çerçeve

3. Yedi Harfin İçeriği ile İlgili Tartışmalar ve Analizi

4. Yedi Harf Ruhsatının Amacı

 

B. KIRAAT OLGUSU

1. Kıraat İlmi: Tarihsel Çerçeve

     a) Kıraat Farklılıklarının Ortaya Çıkış Sebepleri

     b)  Kıraat İlminin Tarihi Süreci: Doğuşu, Gelişimi ve Yayılması

2. Kıraat İlmi: Kavramsal Çerçeve

      a) Tanımı

      b) Konusu

      c) Gayesi ve Faydası

3. Sahih Kıraat Kriterleri

4. Kıraat Çeşitleri

a) Sahih Kıraatler

b) Zayıf Kıraatler

c) Mevzû’/Uydurma Kıraatler

5. Kıraat İmamları ve Ravileri

6. Kıraat Tarikleri

7. Günümüzde Kıraatler

 

 

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

 

KUR’AN’IN METİNLEŞME SÜRECİ

 

A. HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE KUR’AN’IN TESPİTİ VE YÖNTEMLERİ

1. Hıfz/Ezberleme

2. Kitabet/Yazı

a) Hz. Peygamber Döneminde Arap Yazısının Durumu

b) Kur’an’ın Yazıya Geçirilmesi

c)  Kur’an’ın Yazımında Kullanılan Malzemeler

d) Vahiy Kâtipliği Kurumu

e) Yazılan Malzemenin Muhafazası

f) Hz. Peygamber’in Kur’an’ı Bir Kitap Halinde Derlememesinin Nedenleri

3. Arza/Mukâbele: Tanımı, Mahiyeti ve Yapılış Şekli

 

B. KUR’AN’IN DERLENMESİ

 

1. Derleme Olgusunu Hazırlayan Ortam ve Temel Etkenler

2. Derleme Olayı

3. Derlemede Takip Edilen Yöntem

4. Derlenen Kur’an Metninin Özellikleri

 

C. KUR’AN’IN ÇOĞALTILMASI

1. Çoğaltmayı Gerektiren Tarihsel Ortam ve Sebepler

2. Çoğaltma Eylemi ve Esas Alınan İlkeler

3. Çoğaltılan Mushaflar Arasındaki Farklılıklar

4. Özel Mushaflar

5. Çoğaltılan Mushafların Akıbeti

6. Çoğaltılan Mushafların Günümüzdeki Durumu

a)  Taşkent Mushafı

b)  İstanbul Topkapı Mushafı

c)   Türk ve İslam Eserleri Müzesi (TİEM) Mushafı

d)  Kahire (el-Meşhedü’l-Hüseyni) Mushafı

e)   Londra Mushafı

f)   St. Petersburg Mushafı

g)  Paris Mushafı

h)  San’a Mushafı

 

D. KUR’AN’IN TERTİBİ

1. Ayetlerin Tertibi

2. Sûrelerin Tertibi

 

E. KUR’AN’IN NOKTALANMASI VE HAREKELENMESİNİN TARİHSEL SEYRİ

 

 

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

 

YAZI, SİSTEMATİK VE ESTETİK AÇIDAN MUSHAFLARIN TARİHİ GELİŞİMİ

A. MUSHAFLARDA YAZI: GELİŞİMİ ve İLGİLİ TARTIŞMALAR

1. Mushaf Hattının Gelişimi: Metni Muhafazadan Estetiğe

2. Mushaf İmlasının Bağlayıcılığı/Tevkîfîliği Meselesi

 

B. MUSHAFLARIN SİSTEMATİZE EDİLMESİ

1. Mushaflara Hareke ve Nokta Konulması

2. Sayısal Olarak Ayetlerin Ayrımı: Mie, Mieteyn, Tahmis ve Ta’şir

3. Sayısal Olarak Sayfaların Ayrımı: Hizip ve Cüz

4. Durak İşaretleri

5. Sûre Başlıkları

6. Vakıf İşaretleri

7. Secde Alametleri

8. Sayfa ve Satır Düzeni

9. Mushaflara İlave Edilen Tilaveti Yönlendirici İfade ve İşaretler

10. Mushafların Ebatları

 

C. MUSHAFLARDA ESTETİK YAPI

1. Mushafların Tezhiplenmesi/Süslenmesi: Tarihsel Süreç1

2. Mushaf’ın Tezhip Edilen Bölümleri

a) Zahriye

b) Serlevha

c) Sûre Başları

d) Cetvel

e) Duraklar

f) Güller

g) Hatime

3. Mushafların Ciltlenmesi

4. Mushaf Mahfazaları ve Rahleler

 

 

BEŞİNCİ BÖLÜM

 

KUR’AN TERCÜMELERİ TARİHİ

 

A. KUR’AN’IN TERCÜMESİ MESELESİ

 

B. KUR’AN TERCÜMELERİNİN TARİHİ SÜRECİ

1. İlk Kur’an Tercümeleri

2. Türkçe Tercümeler

3. Batı/Hristiyan Dünyasındaki Tercümeler

 

C. KUR’AN TERCÜMELERİNİN FIKHİ YÖNÜ

 

 

ALTINCI BÖLÜM

 

KUR’AN’IN OTANTİKLİĞİNE YÖNELİK İTİRAZLAR

A. DIŞARDAN YÖNELTİLEN İDDİALAR: ORYANTALİSTLER

B. İÇERDEN GELEN İDDİALAR: ŞÎA’NIN KUR’AN ANLAYIŞI

 

KAYNAKÇA

EK 1: İLERİ OKUMA LİSTESİ

EK 2: SÖZLÜK