Allah’ın isimleri ve sıfatları içerisinde O’nun rahmetini anlatanları daha yoğundur. Zaten ilahi vahiy, O’nun ismini anmakla ve Kur’an, O’nun rahmetiyle başlar. İlahi rahmet ise sadece zâti bir nitelik değil, aynı zamanda yaratılanlara yansıyan yönleriyle tecelli eden bir fiildir. Allah’ın insana rahmetini ifade eden kavramlarından biri de lütuftur. Lütuf, hem insan zihnini aşan aşkınlığıyla ilahi zâtı niteleyen hem de insanlığa yansıyan incelikli iyilikleri anlatan bir sıfattır.

Kur’ân’da ve Müslümanların kültüründe ilahi lütuf denince akla ve gönle doğan mana, Allah’ın kahrının zıttı olarak düşünülen iyiliği, ikramı ve bilinen ya da bilinemeyen yardımlarıdır. Ancak Müslüman kelamcılar özellikle Mutezile’nin kavramsallaştırmasıyla, lütfu, itaat ve isyanla alakalı olarak insan fiillerine yönelik ilahi etki bağlamında ele almış ve kavramın hissettirdiği duygusal ve manevi içeriği, yaratma ya da sevk etme manalarının fiziksel muhtevası içerisinde gölgelemişlerdir. Bu eserde, lütuf kavramının Kur’an özelinde hangi anlama geldiği ve daha sonra İslam düşünce geleneğinde nasıl bir muhtevaya sahip olduğu Ehlisünnet ve Mutezile ekollerinin görüşleri çerçevesinde incelenmiştir.

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR   

ÖN SÖZ

GİRİŞ    

Lütfun İlahi Sıfatlar ve Kelam İlmindeki Yeri          

I. KELİME OLARAK LÜTUF VE LATÎF

1. Lütfun Sözlük Anlamı 

2. Latîf İsminin Sözlük Anlamı     

3. Allah’ın İsmi ve Sıfatı Olarak el-Latîf

3.1. Zatî Bir Sıfat Olarak el-Latîf 

3.2. Fiilî Bir Sıfat Olarak el-Latîf  

II. KUR’ÂN’DA LÜTUF KAVRAMI

1. Gizli, Nazik ve Tedbirli İnsan Davranışı Olarak Lütuf      

2. İlahi Bir Sıfat Olarak Lütuf       

2.1. Allah’ın İnsan İdrakinden Gizli Oluşu 

2.2. Allah’ın Her Şeyi Gizlilikleriyle Bilmesi             

2.3. Allah’ın İncelikli Yardımı       

2.4. Allah’ın Tedbiri ve İhtiyaçları Gidermesi         

III. KELAM İLMİNDE LÜTUF ANLAYIŞI

1. Lütuf Kavramında Anlam Farklılaşması ve Teorileşme   

2. Lütfun Genel Özellikleri            

2.1. Lütfun Teklifin Gereği Oluşu

2.2. Lütfun Bir Zorlama Değil, Motivasyon Oluşu 

2.3. Lütfun Kaynağı        

2.4. Lütfun Zıttı: Mefsedet           

3. Lütfun Mahiyeti İle İlgili Bazı Problemler           

3.1. Lütfun Vacipliği ve Vücubiyet Zamanı             

3.1.1. Ehlisünnet’e Göre Lütfun Vacip Olmayışı    

3.1.2. Mutezile’ye Göre Lütfun Vacip Oluşu ve Zamanı     

3.1.2.1. Lütfun Kendisinin Vacip Oluşu     

3.1.2.2. Lütfun Bildirilmesinin ve Öğrenilmesinin Vacip Oluşu

3.2. Lütfun Umumiliği-Hususiliği

3.2.1. Lütfun Kapsamı ve Lütufta Tahsis  

3.2.2. İman Etmeyecek Kişiye Lütuf

3.2.2.1. Bağdat Ekolü ve Ehl-i Sünnetin Görüşü    

3.2.2.2. Basra Ekolünün Görüşü 

4. Lütfun Bağlantılı Olduğu Kavramlar     

4.1. Lütuf-Tevfik-Hızlan-İsmet İlişkisi       

4.2. Lütuf-Hidayet/Dalalet İlişkisi             

4.3. Lütuf-Salah/Aslah İlişkisi      

5. Şia’da Lütuf-İmamet İlişkisi     

SONUÇ

KAYNAKÇA