Söz konusu İslam Dini olduğunda, Kur’an ile Sünnet/Hadis asla göz ardı edilemeyecek olan iki temel asıl olarak karşımıza çıkarlar. Kuran İlâhî olanı temsil ederken, Hadis ve Sünnet de vahyin beşerî boyutunu yani hayata yansımasını temsil eder. Bu nedenle geleneğimizde; “Hz. Muhammed yaşayan Kuran idi” sözü yaygınlık kazanmış ve hüsnü kabule mazhar olmuştur. Hiç kimse Rasûlullah’ın kavli ve fiili örnekliğini dikkate almadan Kuran’ı anlamdan söz edemeyeceği gibi yaşanabilir bir İslam’dan da söz edemez. İşte bu nedenle daha Hz. Muhammed’in vefatından hemen sonra Hadislerin toplanması ve kaynaklardaki yerlerini alması hususunda başta muhaddisler olmak üzere tüm ulema adeta seferber olmuşlardır. Sayıları yüz binlerle ifade edilen rivayetlerden, her biri kendi alanında otorite muhaddislerce birçok hadis kaynağı telif edilmiş ve Müslümanların istifadelerine sunulmuştur. Bu eşsiz ve paha biçilemez mesainin içinde hiç kuşkusuz müstesna bir yeri olan eser muhaddisimiz Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahîh adlı kıymetli eseridir. O kadar kıymetlidir ki “Allah’ın kitabından sonraki en güvenilir kaynak” olduğunda neredeyse icma’ vardır. Hadis geleneğinin bu muazzam şaheseri üzerine pek çok çalışmalar yapılmış ve halen de yapılmaktadır. Bizim, bu naçiz eserimizde ele aldığımız konu ise Buhârî’nin eserindeki “Bab başlıkları” hususudur. Bugüne kadar birçok açıdan ele alınmış olmasına rağmen bu konu hala üzerinde çalışılmayı hak eden bir sorun olarak durmakta idi. Bu alanda telif edilmiş olan; Muhammed Zekeriyyâ el-Kandehlevî’nin el-Ebvâb ve’t-terâcim li sahîhi’l-buhârî adlı eseri çalışmamızın kaynağı olmuştur. Bu eser, ilk defa Buhârî’nin eserinde yer alan tüm “bab başlıklarını” ele almış ve aynı zamanda onlar hakkında bir metot da geliştirmiştir. Okuyacağınız çalışmamız Hadis ilminin bu özel alanıyla ilgili çok önemli bilgileri sizlerle paylaşacaktır. Hadis ilminin dün olduğu gibi bugün de tüm Müslümanların yoluna ışık tutması ve rehber olması dileklerimizle eseri sizlere arz ediyoruz.

İÇİNDEKİLER
 

KISALTMALAR       

ÖNSÖZ 

GİRİŞ 

I. BÖLÜM

MUHAMMED ZEKERİYYÂ KANDEHLEVÎ’NİN HAYATI VE HADİS İL-MİNE KATKILARI               

1.1. Doğumu ve Hayatı       

1.2. Hocaları ve Talebeleri

1.3. Eserleri            

1.4. Muhammed Zekeriyyâ el-Kandehlevî’nin Hadisçiliği. 

1.5. Hadis İlmine Katkıları 

1.6. el-Ebvâb ve’t-Terâcim Adlı Eseri ve Bu Eserindeki Metodu 

1.7. Buhârî’ye ve Bab Başlığı-Hadis Münasebetine Bakış Açısı 

II. BÖLÜM

BAB BAŞLIĞI-HADİS MÜNASEBETİ İLE İLGİLİ BELİRLENEN METOT-LAR- 

2.1. “Terceme” Kavramı     

2.2. Buhârî’nin Bab Başlıklarına İlişkin Yöntemi Hakkında Görüş-ler        

2.2.1. İbnu’l-Müneyyir’ in (ö. 683/1284) Belirlediği Metotlar    

2.2.2. İbn Hacer el-Askalânî’nin Belirlediği Metotlar 

2.2.3. Nureddin el-Itr’ın (d. 1937) Belirlediği Metotlar                 

2.2.4. Sa’d b. Nasır b. Abdülaziz eş-Şesrî’nin Belirlediği Me-totlar            

2.2.5. Şah Veliyyullâh ed-Dihlevî’nin (ö. 1176/1762) Belirle-diği Metotlar              

2.2.6. Şeyhu’l-Hind Mahmud Hasan Diyobendî’nin (ö. 1920) Belirlediği Metotlar                

2.3. Bab Başlıkları İle İlgili Yazılan Eserler       

III. BÖLÜM

MUHAMMED ZEKERİYYÂ B. YAHYÂ el-KANDEHLEVÎ’YE GÖRE BUHÂRÎ’NİN BAB BAŞLIKLARINDAKİ METODU 

Giriş         

3.1.  Bab Başlığı Altında Yer Alan Bütün Ayet, Hadis, Sahâbe ve Tâbiûn Sözlerinden (Âsâr) Sonuç Çıkararak Bab Başlığı Oluşturması 

3.2.  Soru Edatıyla (هل) Bab Başlığı Oluşturması 

3.3.  Bab Başlığı Altında Nakledilen Hadislerle İlgili Konuda Hadi-sin Senedini Zikretmeden “Bu Konuda Falan Râvîden de Ri-vayet Vardır/فيه عن فلان” Diyerek Yetinmesi 

3.4.  غيرها - و غيرها - أو غيرها  Lafızlarını Ekleyerek Bab Başlığı Yapması 

3.5.  Âlimler Arasında İhtilaflı Olan Konularda Kesin Hüküm Be-yan Etmemesi ve Bab Başlıklarını Buna Göre Oluşturması 

3.6.  Bab Başlığına Yansıttığı Hükmün İlleti Konusunda Bazen Ya-kın İlleti Değil Uzak İlleti Tercih Etmesi 

3.7.  Rivayetin Muhtelif Senedlerle Geldiğine Dikkatleri Çekmek İçin Sadece باب  Demekle Yetinmesi  

3.8.  Hadisin Başka Versiyonlarına İşaret Etmek Maksadıyla Tercemenin İki Cüz’ünden Biri İle İlgili Hadis Zikretmemesi            

3.9.  Hadisin Sabit Olmadığına İşaret Etmek Maksadıyla Bab Başlığının İki Cüz’ünden Biri İle İlgili Hadis Nakletmesi  

3.10. Buhârî’nin Kendi Görüşünü Belirtmediği Bab Başlıklarında Onun Görüşlerinin Naklettiği Hadislerde Mevcut Olduğunu İma Etmesi            

3.11. Kendi Şartına Uymayan Hadisi Bab Başlığı İle Takviye Et-mesi        

3.12. Ana Bölüme (Kitâb) Uymayan Hadislerle Bab Başlığı Yap-ması       

3.13. Hadisin Lafzına Muhalif Bab Başlığı Yapması       

3.14.  Bab Başlığının Bir Kısmının (Cüz’) Hadisle Uyumu (Mutâbakât)     

3.15.  Bab Başlığı Altında Naklettiği Hadisleri Bazen Temrîz Sığasıyla Nakletmesi                 

3.16.  Hadisten Çıkarılan Hüküm Hakkında İhtilaf Olmasına Rağmen Kesin Hüküm Vermesi              

3.17. Tevessü’(Çok ihtimalli) Sebebiyle Kesin Hükmü Başlıkta Belirtmemesi         

3.18.  Bab Başlığında Aynı Sahâbînin Farklı Rivayetlerine Değinmesi       

3.19.  Bab Başlığıyla Hz. Peygamber’in (a.s.) Yapageldiği Bir Alışkanlığı/Âdeti İspat Etmesi                

3.20. Hadisteki Genel Anlam İfade Eden (Âmm) Bir Lafızdan Ha-reketle Bab Başlığı Koyması           

3.21. Bazı Babları كيف كان /Nasıldı? Soru Cümlesi İle Başlatması               

3.22. Aynı Hadisle Peş Peşe Gelen Birden Çok Bab Başlığını Belirleme 

3.23.  Bab Başlığını Aralarında Benzerlik Bulunan Başka Bir Bab Başlığıyla veya Hadisin Metnine Kıyas Ederek (Kıyâs-ı müsâvî) Belirlemesi 

3.24. Bab Başlığı İle Bazı Hususi/Özel Olaylara İşaret Etmesi 

3.25.  Konu İle İlgili Hadis Bulamadığına İşaret Etmek Kastıyla Kendi Şartına Uymayan Hadisi Bab Başlığı Yapması     

3.26.  Başlık Altında Nakledilen Hadislerdeki Mutlak(Kayıtsız)/U¬mûm İfadeyi Takyîd (Kayıtlı) Etme 

3.27. بَابُ  Diye Başlayıp Bir Önceki Baba Rücû’ Eden Başlıksız Ter¬cemeler           

3.28. Âyetin Tefsiri İçin Hadisle İstişhâd Etmesi            

3.29. Hükmün İlk Başlama Vaktine Bab Başlığı İle İşaret Etmesi                

3.30. Daha Önce Geçen Bab Başlıklarını İspat Eden Bab Başlıkları Koyması            

3.31. Birden Fazla Hüküm İçeren Bir Hadisten Farklı Bab Başlık-ları Çıkarması      

3.32. Bab Başlığı Altında Zikredilen Hadiste Varid Olan Lafızların Tertîbini/Sıralamayı Değiştirerek Bab Başlığı Yapması            

3.33. Birbiriyle Uyumlu Bab Başlıklarının Arasında Uyumsuz Bab Başlıklarına Yer Verme  

3.34. Sözü Daha Güzel İfade Etmek (Bedî’) veya Bir Nükteye İşaret Etmek Maksadıyla Hadiste Geçen Bir Lafzı Bab Baş-lığında Değiştirerek Vermesi 

3.35.  Bir Kısmıyla Amel Etmediği Hadisin Cüzlerini Başlık Yapmaması 

3.36.  Bazı Bab Başlıklarının Daha Önce Mücmel Olarak Bırakılan Başlıkların Tafsilatı/Açıklaması Olarak Konulması 

3.37. Mahalli Dışında Bab Başlığı Oluşturması 

3.38.  Bab Altında Geçen Hadislerde Mesele Birden Çok Hükme Muhtemel İse Başlıkta Kesin Hüküm Vermemesi 

3.39.  Bab Başlığında Nakledilen Hadise Zıt Olan Kavramları Vermesi 

3.40.  Birden Fazla Hüküm Barındıran Hadisin Her Bir Cüzüne Müstakil Bab Başlığı Yapması  

SONUÇ   

KAYNAKÇA